POWIEDZIELI: Götz Aly

Götz Aly – niemiecki historyk, dziennikarz, aktywny uczestnik rewolty 1968. Autor książek o narodowym socjalizmie i współczesnych Niemczech. Po polsku właśnie ukazuje się jego nowa książka „Europa przeciwko Żydom. 1880-1945”. Rocznik 1947. Laureat Nagrody Heinricha Manna.

„Pyta pan o źródło współczesnego antysemityzmu, a odpowiedź dla wielu mo­że być zaskoczeniem. Otóż w dużej mie­rze odpowiedzialny za to okazał się proces samodoskonalenia. I dotyczy to w zasadzie wszystkich krajów, w których antysemityzm występował i występuje – od Grecji przez Polskę, Niemcy po Stany Zjednoczone. Mó­wiąc w skrócie: chrześcijanie chodzą do kościoła, muszą poznać, opanować i powtarzać konkretne modlitwy, które podaje im się na tacy, przebieg liturgii został ustalony dawno, w dużej mierze jest odtwórczy. Na­tomiast Żydzi poszukują, sami czytają i się kształcą, nieustannie prowadzą dysputy, spierają się. Każdy wybiera swoją synagogę, swojego rabina, studiują pisma. Tak było od zarania i dlatego o wiele szybciej stawali się intelektualnie dojrzali, zwłaszcza w czasach, gdy wielu chrześcijan było analfabetami. Żydzi mówili kilkoma językami, po­za hebrajskim lub jidysz znali także mo­wę krajów, w których przyszło im żyć. Przy­wiązywali do wykształcenia większą wagę niż chrześcijanie. Nawet najtragiczniejsze w skutkach pogromy nie odebrały im tego, co w życiu najcenniejsze – wiedzy. To irytowało ich przeciwników.”

↩︎

„Reprezentanci tego samego Kościoła, który ukrywał Żydów nie tylko we Francji, ale także choćby w Rumunii i na Węgrzech, w Polsce zachowali się zgoła odmiennie. Być może nie wszyscy wiedzą, ale tutejsze archiwa, księgi kościelne, dokumenty diecezjalne z czasów II wojny wciąż są niedostępne dla historyków. Oczywiście nie sposób nie pamiętać, że Kościół odegrał bardzo ważną rolę w czasie zaborów, (…) ale nie można zapominać o tym, że jeszcze przed wybuchem wojny przedstawiciele duchowieństwa głosili hasła, udzielali wypowiedzi i publikowali artykuły jawnie antysemickie”.