Andrzej Friszke, profesor historyk, członek korespondent PAN a kiedyś członek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej, oraz zastępca przewodniczącego Rady IPN, w czasach kiedy ów IPN rokował iż będzie niezłą i obrzydliwą szczujnią, ale w pełni szczujnią jeszcze nie był. Dopiero dochodził i dojrzewał.
Na zakończenie tego wymuszonego nieco patriotycznego weekendu (mimo wszystko Konstytucja jakoś ciężko obecnie rządzącym przez gardło przełazi), fragmenty z wywiadu profesora, o wrażliwości, drażliwości i godności. Czyli w sumie kraj nie brzydki, ale ludzie jednak nieco popierdoleni.

∇

U nas nie lubi się impertynencji i nadmiernej oryginalności.

– Mamy wyostrzone poczucie zagrożonej godności.

Wrażliwi i drażliwi.

– Przykładem są reakcje na wiedzę o udziale w mordowaniu Żydów. Dla bardzo wielu osób niemożliwie jest przyjęcie faktów. Czujemy, że one nas poniżają, więc je odrzucamy.

Paw narodów musi być bez skazy?

– Jest też poczucie, że najpierw zabiorą nam godność, a potem niepodległość i własność.

Alternatywna interpretacja jest taka, że nadwrażliwość polskiej duszy wynika z przeszłości, gdy wielu Polakom pozostał tylko honor – wszystko inne zabrali obcy.

– Może chodzi o dwustuletnią świadomość podrzędności na scenie międzynarodowej, w gospodarce, w kulturze, którą równoważymy poczuciem honoru i godności. To uniemożliwia przyznanie się do zła i słabości. Dlatego prawicę tak oburzyły słowa Bartoszewskiego, że w 1989 r. byliśmy ubogą i niezbyt ładną panną na wydaniu.

Tylko prawda tak boleśnie kłuje duszę.

– Zwłaszcza gdy czuje się niedowartościowana i zagrożona w swojej egzystencji. Sto lat bez niepodległości. Samotność w 1939 r. Potem zdrada w Jałcie. Jak będą źle o nas myśleli, to znów z tego wynikną nieszczęścia. Dlatego bronimy się na wszelkie sposoby, by o nas źle nie myśleli.

Kiedy tak się nieładnie bronimy, tym gorzej o nas myślą.

– Właśnie. Zrobić na Sorbonie raban, że ktoś tam mówi o Polsce coś, co nam się nie podoba, mogą tylko ludzie, którzy nie wiedzą, że przez to będzie się o nas mówiło jeszcze gorzej.

Może wiedzą, ale chcą sobie pokazać, jacy są pryncypialni w swoim patriotyzmie?

– Wytwarzamy taką atmosferę, że jesteśmy szlachetni, honorowi, bohaterscy, wspaniali. Obcy nas mogą nie rozumieć, a nawet nie doceniać, więc sami dajmy sobie poczucie wspaniałości. Tego potrzebujemy, żebyśmy się dobrze czuli sami z sobą.

Im bardziej 13 grudnia spaliśmy do południa, tym bardziej musimy demonstrować własny patriotyzm?

– Ta sama osoba, którą pan ma na myśli, mówiła, że internowani mieli lepiej niż on, bo o nich rozstrzygnęła władza, a on musiał sam decydować, jak się zachowywać. Oczywiście zachował się bezgrzesznie. Patriotyczna bezgrzeszność jest fundamentem polskich świeckich kultów. Kult Lecha Kaczyńskiego stoi na szczycie hierarchii; ale symptomatyczny jest też kult żołnierzy wyklętych budujący patriotyczne samozadowolenie z bezgrzeszności, honoru, ofiary bez związku z tym, co dokoła. Nieważne, co nam da ofiara. Ważne, że z czegoś jesteśmy dumni.